اهمیت ذکر گفتن
زیاد به یاد خدا بودن
ذکر خدا آن قدر داراى اهمیت است که خداوند سبحان هم به مردان و هم زنان توصیه فرموده که زیاد ذکر بگویید و غافل نشوید.
والذاکرین الله کثیرا و الذاکرات مردانى که بسیار به یاد خداوند و زنانى که بسیار یاد خدا مى کنند.
در جاى دیگر به مؤ منین توصیه مى فرماید: یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا اى کسانى که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید.
محبوب خداوند
رسول خدا (ص ) مى فرماید: هر کس ذکر خدا بسیار کند، خداوند او را دوست دارد.
نحوه به یاد خدا بودن
خداوند سبحان به رسول خدا (ص ) چنین مى فرماید:
1- پروردگار را در دل خود از روى تضرع و خوف یاد کن : واذکر ربک فى نفسک تضرعا و خیفة
2- آهسته و آرام نام او را بر زبان بیاور: و دون الجهر من القول
3- ذکر را همواره صبحگاهان و شامگاهان تکرار کن : بالغدو و الآصال .
4- هرگز از غافلان و بى خبران یاد خدا مباش : و لا تکن من الغافلین .
یاد خدا در همه حال
خداوند سبحان مى فرماید:
پس از اتمام نماز یاد خدا را فراموش نکنید و در حال ایستادن و نشستن و زمانیکه بر پهلو خوابیده اید به یاد خدا باشید و از او کمک بجویید. فاذکروا الله قیاما و قعودا و على جنوبکم
به یاد خدا باشید
خداوند سبحان مى فرماید:
فاذکرونى اذکرکم پس به یاد من باشید تا به یاد شما باشم .
6.برترین ذکر
قرآن مجید برترین اعمال را معرفى مى کند: لذکر الله اکبر.
اسرار یاد خدا
در حدیثى از امام صادق (ع ) آمده است در تفسیر جمله و لذکر الله اکبر فرمود: ذکر الله عند ما احلّ و حرّم یاد خدا کردن به هنگام انجام حلال و حرام (یعنى به یاد خدا بیفتد به سراغ حلال برود و از حرام چشم بپوشد).
داروى بیماریهاى روحى
على (ع ) فرمود: ذکر الله دواء اعلال النفوس یاد خدا داروى بیماریهاى روح است .
یاد خدا هنگام غذا خوردن
امام صادق (ع ) درباره پدرش امام باقر (ع ) مى فرماید: او کثیر الذکر بود، هر وقت با او راه مى رفتم ، ذکر خدا مى گفت و به هنگام غذا خوردن نیز به ذکر خدا مشغول بود. حتى وقتى که با مردم سخن مى گفت ، از ذکر خدا غافل نمى شد
پشتوانه ایمان
على (ع ) فرمود: ذکر الله دعامة الایمان ذکر خدا پشتوانه ایمان است .
شیوه مؤ من
على (ع ) فرمود: ذکر الله شیمة کل مؤ من یاد خدا شیوه هر مؤ من است .
ذاکر خدا
على (ع ) فرمود: سامع ذکر الله ذاکر شنونده ذکر خدا، ذاکر خداست .
زبان مشغول ذکر خدا
على (ع ) فرمود: خوشا به حال کسى که مشغول ذکر خدا باشد، و از گفتار بیهوده خاموش بماند.
سرگرم شدن به ذکر الهى
از امام صادق (ع ) است که به راستى خداوند عز و جل مى فرماید: هر که به ذکر من سرگرم شود و از درخواست از من بازماند، به او عطایى بدهم بهتر از آنچه که به کسى دهم که از من درخواستى کند.
کلید انس با خدا
على (ع ) فرمود: الذکر مفتاح الانس یاد خدا کلید انس با خداست
لذت با یاد خدا
على (ع ) فرمود: الذکر لذة المحبین یاد خدا لذت دوستداران است .
صلاح قلب
على (ع ) فرمود: اساس و صلاح قلب اشتغال آن به ذکر خداست .
یاد خدا
على (ع ) فرمود: من ذکر الله ذکره هر که در یاد خدا باشد، خداوند او را یاد کند.
.ماءنوس با ذکر خدا
على (ع ) فرمود: هر گاه دیدى که خداوند سبحان تو را به ذکر خود ماءنوس نموده (بدان که ) تو را دوست مى دارد.
نور ایمان
على (ع ) فرمود: ذکر الله نور الایمان یاد خدا نور ایمان است .
شیوه پارسایان
على (ع ) فرمود: ذکر الله شیمة المتقین ، به یاد خدا بودن شیوه پرهیزکاران است .
غذاى جانها
على (ع ) فرمود: ذکر الله قوت النفوس و مجالسة المحبوب ، یاد خداوند غذاى جانها و همنشینى با محبوب است .
بهترین اهل مسجد
رسول خدا (ص ) فرمود: آیا به شما خبر ندهم از بهترین کارهاى شما که درجه بلندترى است براى شما و در نزد خداوند شما بهتر شما را پاکدامن مى کند و از پول طلا و نقره براى شما بهتر است و خوب تر از آن است که با دشمن خود برخورد کنید و با آنها نبرد نمایید و از آنها بکشید و کشته شوید؟ عرض کردند: یا رسول الله ! چرا. فرمود: آن بسیار ذکر کردن است .
سپس فرمود: مردى نزد پیغمبر (ص ) آمد و عرض کرد: بهترین اهل مسجد کیست ؟ فرمود: آن که بسیار ذکر خدا کرده خیر دنیا و آخرت به او داده شده است .
و در تفسیر قول خداى تعالى ((منت مگذار که کار بیشترى کردى .))
فرمود: آنچه کار خوب براى خدا کردى ، آن را بیش مشمار
ذکر خدا حدى ندارد
امام صادق (ع ) فرمود: هر چیزى حدى دارد که وقتى به آن رسد پایان مى پذیرد، جز ذکر خدا که حدى که با آن پایان گیرد ندارد.
حدى براى ذکر گفتن نیست
امام صادق (ع ) فرمود: خداوند نمازهاى فریضه را واجب کرده است ، هر کس آنها را اداء کند، حد آن تاءمین شده ، ماه مبارک رمضان را هر کس روزه بگیرد حدش انجام گردیده و حج را هر کس (یک بار) به جا آورد همان حد آن است ، جز ذکر الله که خداوند به مقدار قلیل آن راضى نشده و براى کثیر آن نیز حدى قایل نگردیده است . سپس به عنوان شاهد سخن ، آیه یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا را تلاوت فرمود.
نشانه شیعیان
امام صادق (ع ) فرمود: شیعیان ما کسانى اند که هر گاه تنها باشند، بسیار ذکر خدا کنند
ذکر در نهان
ابن فضال حدیثى را به معصوم رسانیده است که مى فرماید: خداوند عزوجل به عیسى (ع ) فرمود: اى عیسى ! مرا در خاطر دار تا تو را در خاطر دارم و مرا در برابر همگنان بشرى (خودت ) یاد کن تا تو را در جمعى بهتر از جمع آدمیان یاد کنم . اى عیسى ! دلت را براى من نرم و با پذیرش دار و در تنهایى بسیار یادم کن و بدان که شادى من در این است که براى من تواضع کنى و در آن زنده و برازنده باشى و فسرده و مرده نباشى .
یاد خدا با حالات زارى
امام صادق (ع ) فرمود: فرشته ننویسد جز آنچه را بشنود و خداى عزوجل فرموده است : یاد کن در پیش خود پروردگارت را به زارى و از روى ترس (29) و ثواب این گونه ذکر را که در پیش خود شخص باشد و نهانى باشد، جز خداى عز و جل نداند، براى آن که بسیار بزرگ است
همنشین با خدا
ابوحمزه ثمالى از امام باقر (ع ) نقل کرده که فرمود: در توراتى که تحریف نشده است نوشته است که : موسى (ع ) از پروردگارش درخواستى کرد، عرض کرد: پروردگارا! تو نزدیکى به من ، تا با تو راز گویم ؟ یا دورى تا به تو فریاد کنم ؟ خداى عز و جل به او وحى کرد: اى موسى ! من همنشین آن کسى هستم که مرا یاد کند. پس موسى عرض کرد: کیست در پناه تو روزى که جز پناهت پناهى نیست . فرمود: آن کسانى که مرا یاد مى کنند و من هم آنها را یاد مى کنم و در راه من با هم دوستى مى کنند و من هم آنها را دوست مى دارم ، آنانند که چون خواهم به مردم روى زمین بلا و بدى برسانم ، براى خاطر آنها از همه آنان دفاع مى کنم .
یاد خدا
امام صادق (ع ) فرمود: خداوند مى فرماید: هر که مرا در نهانى یاد کند، او را آشکار یاد کنم .
زمره عاقلان
امام صادق (ع ) فرمود: آن که در زمره عاقلان در یاد خداى عز و جل است چون کسى است که در زمره جنگجویان در راه خدا نبرد کند.
همنشین خدا
در روایت است که على (ع ) مى فرماید:ذاکر الله سبحانه مجالسه آن که یاد خدا مى کند، همنشین خداست .
یاد خدا در شبانه روز
از امام جعفر صادق (ع ) نقل است که خداى عز و جل به موسى (ع ) فرمود: مرا در شبانه روز بسیار یاد کن و هنگام یاد من ، خاشع باش و هنگام بلایى که به تو دهم ، صابر باش ، درگاه ذکرم آسوده زى و مرا بپرست و چیزى را با من شریک مساز، سرانجام تو به سوى من است . اى موسى ! مرا ذخیره خویش ساز، و گنج کردارهاى پاینده و شایسته خود را به من سپار.
یاد خدا در پنهانى
امیرالمومنین (ع ) فرموده است : هر که خداى عز و جل را در نهان یاد کند، هر آینه خدا را بسیار یاد کرده است ، زیرا منافقان در عیان و پیش مسلمان خدا را یاد کنند و او را در نهان یاد نکنند، و براى همین است که خداى عز و جل در سوره نساء آیه 142 فرموده است : خودنمایى کنند در برابر مردم ، و یاد نکنند خدا را جز اندکى .
خدا را فراموش کردن
از رسول خدا (ص ) روایت شده است که فرمودند: هر کس که خداوند را فرمان برد، در یاد خدا است و هر کس از او نافرمانى کند، خدا را فراموش نموده است
انواع ذکر
الف ) ذکر زبانى : نام خداوند را بر زبان جارى سازد و مکرر تسبیح و تحمید و تکبیر و تهلیل لا اله الا الله بگوید.
ب ) ذکر قلبى : با تمام قلب متوجه او باشیم .
در حدیث آمده است که پیامبر اکرم (ص ) روى به على (ع ) نمود و فرمود: سه کار است که این امت طاقت آن را ندارد:
1- مواسات با برادران دینى در مال ،
2- و حق مردم را از خویشتن دادن ،
3- و یاد خدا در هر حال .
ولى یاد خدا(تنها) ذکر سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر نیست ، بلکه یاد خدا آن است که هنگامى که انسان در برابر حرامى قرار مى گیرد، از خدا بترسد و آن را ترک گوید.
2.آثار ذکر گفتن
ذکر الهى سبب آرامش دل
قرآن با یک جمله کوتاه و پرمغز مطمئن ترین و نزدیک ترین راه را نشان داده : الا بذکر الله تطمئن القوب ، آگاه باش ، با یاد خدا دلها آرامش مى یابد.
زیاد یاد خدا بودن
یاد خدا به انسان نیرو و آرامش و قوت و قدرت و پایمردى مى بخشد و انسان باید زیاد به یاد خداوند باشد: واذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون .
ذکر خدا عامل رستگارى و نجات
قرآن کریم عامل فلاح و رستگارى و پیروزى و نجات را در سه چیز مى داند: (1) تزکیه ، (2) ذکر نام خداوند، (3) نماز خواندن .
قد افلح من تزکّى ، و ذکر اسم ربه فصلّى .
یاد خدا مایه بیدارى دلها
یاد خدا در همه حال و در هر روز و در صبحگاهان و شامگاهان مایه بیدارى دلها و کنار رفتن ابرهاى تاریک غفلت از دل آدمى است ، یاد خدا همچون باران بهارى است که چون بر دل ببارد، گل هاى بیدارى ، توجه ، احساس مسؤ ولیت ، روشن بینى و هر گونه عمل مثبت و سازنده اى را مى رویاند.
هنگام مردن یاد خداوند
معاذ بن جبل از کلام پیامبر اکرم (ص ) استفاده کرده و نقل مى کند که از پیامبر خدا (ص ) پرسیدم : کدام عمل از همه اعمال برتر است ؟
حضرت فرمود: ان تموت و لسانک رطب من ذکر الله عز و جل ؛ این که به هنگام مردن زبان تو به ذکر خداوند عز و جل مشغول باشد.
تاثیر ذکر گفتن در بازار
رسول خدا (ص ) فرمود: کسى که در بازار و هنگام غفلت مردم و اشتغال آنها به آنچه در بازار است ، از روى اخلاص خدا را یاد کند، خداوند براى او هزار حسنه مى نویسد و به گونه اى او را در روز قیامت مورد رحمت قرار دهد که به قلب هیچ بشرى خطور نکرده باشد.
روشنى سینه ها
در حدیثى على (ع ) مى فرماید: ذکر الله جلاء الصدور و طماءنینة القلوب یاد خداوند موجب روشنى سینه ها و آرامش دلها است .
روشنى عقل و زنده شدن دل
على (ع ) در حدیثى مى فرماید: هر کس خداى سبحان را یاد کند، خداوند دل او را زنده کرده و عقل و خردش را روشن گرداند.
موجب شرح صدر
حضرت على (ع ) فرمود: الذکر یشرح الصدر یاد خداوند موجب شرح صدر است .
ماءوا در بهشت
امام صادق (ع ) فرمود: هر کس بسیار ذکر خداى عزوجل بگوید، خدا در بهشت خود او را کاخ نشین سازد و زیر درختان و گنبدهاى بهشتى به او ماءوا دهد یا در بهشتش او را در سایه رحمت خود گیرد و مشمول مهر مخصوص سازد.
روشنى سینه ها و عقل
على (ع ) فرمود: یاد خدا نور عقول و زندگى بخش جانها و موجب روشنى سینه ها است .
کار گشایى
على (ع ) فرمود: بهترین چیزى که کارها به وسیله آن به سامان رسد، ذکر خداوند است .
راندن شیطان
امام على (ع ) فرمود: ذکر الله مطردة شیطان یاد خدا بودن موجب راندن شیطان است .
دورى از دوزخ
رسول خدا (ص ) فرموده است : هر کس فراوان ذکر خداوند عزوجل کند، خدایش دوست دارد، و هر کس ذکر خدا را بسیار گوید، براى او دو برائت نوشته مى شود: برائتى از دوزخ و برائتى از نفاق .
نورانى شدن دل
على (ع ) فرمود: ثمره و نتیجه ذکر خدا، نورانى شدن دلها است
شفاى دل
رسول خدا (ص ) فرمود: ذکر خدا شفاى دلها است .
نجات از ترس
ابو بصیر گوید: از امام صادق (ع ) پرسیدم از مردن مؤ من ؟ فرمود: مؤ من به هر گونه مرگى بمیرد: به وسیله غرق شدن بمیرد، زیر آوار بماند، و دچار درنده هم مى شود، و به صاعقه هم بمیرد، ولى این صاعقه به کسى که در حال ذکر خداى عزوجل است نمى رسد
خیر دنیا و آخرت
رسول خدا (ص ) فرمودند: من اعطى لسانا ذاکرا فقد اعطى خیر الدنیا و الاخرة آن کس که خدا زبانى به او داده که به ذکر پروردگار مشغول است ، خیر دنیا و آخرت به او داده شده است
آثار ذکر در خانه
امام صادق (ع ) مى فرماید: در هر خانه قرآن خوانده شود و ذکر خداى عزوجل در آن گفته شود، برکتش فزون شود و فرشته ها در آن درآیند و شیاطین از آن دورى گزینند و براى اهل آسمان بدرخشد، چنان که ستاره هاى فروزان براى اهل زمین مى درخشند.
و هر خانه اى که در آن قرآن نخوانند و ذکر خدا نگویند، برکتش کم مى شود و فرشته ها از آن دورى گزینند و شیطان در آن حاضر شوند.
نجات از عذاب الهى
در حدیثى که معاذ بن جبل نقل کرده ، چنین آمده است : هیچ یک از اعمال آدمى براى نجات او از عذاب الهى برتر از ذکر الله نیست . از او پرسیدند: حتى جهاد در راه خدا. گفت : آرى ، زیرا خداوند مى فرماید: لذکر الله اکبر.
در بهشت برین
امام صادق (ع ) فرمود: من اکثر ذکر الله عزوجل اظله الله فى جنته هر کس بسیار یاد خدا کند، خداوند او را در سایه لطف خود در بهشت برین جاى خواهد داد.
نامه عمل نورانى
امام صادق (ع ) فرمود: هرگاه بنده بسیار آمرزش جوید، نامه عملش بالا رود، در حالى که مى درخشد.
آثار یاد خدا در همه حال
1- هنگامى که نام خدا برده مى شود، یک دنیا عظمت ، قدرت ، علم و حکمت در قلب انسان متجلى مى گردد.
2- روح انسان را به نیکى ها و پاکى ها سوق مى دهد.
3- از بدى ها و زشتى ها پیراسته مى دارد.
4- توجه به چنین معبود بزرگى موجب احساس حضور دائم در پیشگاه او است و با این احساس فاصله انسان از گناه و آلودگى بسیار زیاد مى شود.
5- یاد او یادآورى مراقبت اوست ، یاد حساب و جزاى اوست ، یاد دادگاه عدل او و بهشت و دوزخ اوست و چنین یادى است که جان را صفا و دل را نور و حیات مى بخشد.
محافظت از شر شیطان
على (ع ) فرمود: ذکر الله عصمة من الشیطان ذکر خدا نگهدارنده از شر شیطان است
زنده بودن دلها
على (ع ) فرمود: فى الذکر حیاة القلوب یاد خدا سبب زندگى دلهاست .
آثار ترک ذکر الهى
قرآن مجید سزاى کسانى که از یاد خدا روى مى گردانند، چنین ذکر مى کند:
1- تنگى معیشت در این جهان فان له معیشة ضنکا
2- روز قیامت نابینا محشور مى شود: و نحشره یوم القیامة اعمى
3- شیطان بر انسان مسلط مى گردد: نقیض له شیطانا فهو له قرین .
امام صادق (ع ) فرمود: خانه اى که در آن تلاوت قرآن و یاد خدا نباشد:
1- برکتش کم خواهد بود،
2- فرشتگان از آن هجرت مى کنند،
3- و شیاطین در آن حضور دائم دارند.
بصیرت در کارها
على (ع ) فرمود: من ذکر الله استبصر هر کس که یاد خدا کند (در کارها) بصیرت پیدا مى کند.
محبوب پیش مردم
على (ع ) فرمود: هر کس به ذکر خدا مشغول باشد، خداوند یاد و نام او را (در نزد مردم ) نیکو و پاکیزه دارد.
دائما یاد خدا بودن
على (ع ) فرمود: مداومة الذکر خلصان الاولیاء دائما به یاد خداى بودن بهترین دوست اولیاء خداست .
زیانکاران
قرآن مجید مى فرماید: اى کسانى که ایمان آورده اید، اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکنند و کسانى که چنین کنند، زیان کارانند.
حسرت در قیامت
امام صادق (ع ) فرمود: هرگاه عده اى ، چه نیک و چه بد، در مجلس جمع شوند و به غیر یاد خدا بپردازند، در روز قیامت افسوس و حسرت مى خورند.
عوامل فلاح و رستگارى
خداى سبحان عامل فلاح و رستگارى و پیروزى و نجات انسان را سه چیز مى شمرد: قد افلح من تزکى ، و ذکر اسم ربه فصلى مسلما رستگار مى شود کسى که خود را تزکیه کند و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند.
